Tài Chính Xanh Là Gì? Vai Trò Trong Phát Triển Bền Vững Và ESG

Tài chính xanh mang lại cơ hội đầu tư hấp dẫn, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp đạt được các mục tiêu ESG (Environmental, Social, Governance), tạo nền tảng cho sự phát triển dài hạn và bền vững. Bài viết sau Phân tích tài chính sẽ giải thích rõ tài chính xanh là gì, vai trò của trong phát triển bền vững và mối quan hệ với chuẩn mực ESG.

I. Tài Chính Xanh Là Gì?

Theo các tổ chức quốc tế và Quyết định 21/2025/QĐ-TTg của Chính phủ Việt Nam:

Tài chính xanh là một khái niệm được các tổ chức quốc tế như UNEP FI (Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc - Tài chính Bền vững) và OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế) đưa ra, nhằm chỉ các hoạt động tài chính liên quan đến việc hỗ trợ các dự án và hoạt động giúp giảm thiểu tác động tiêu cực lên môi trường.

Theo Quyết định 21/2025/QĐ-TTg của Chính phủ Việt Nam, tài chính xanh được định nghĩa là các hoạt động tài chính mà mục tiêu chủ yếu là hỗ trợ các dự án liên quan đến phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, giảm thiểu rủi ro khí hậu và hỗ trợ nền kinh tế chuyển dịch sang phát thải thấp.

⭕ Phân biệt tài chính xanh và tài chính truyền thống

⭕ Các hình thức phổ biến của tài chính xanh

- Tín dụng xanh: Các khoản vay được cung cấp cho các dự án có lợi cho môi trường, chẳng hạn như phát triển năng lượng tái tạo, xử lý nước thải, hoặc công trình xanh.

- Trái phiếu xanh: Trái phiếu được phát hành để huy động vốn cho các dự án bảo vệ môi trường, như xây dựng các công trình năng lượng sạch hoặc tái chế chất thải.

- Quỹ đầu tư xanh: Quỹ đầu tư tập trung vào việc tài trợ cho các công ty và dự án có hoạt động xanh, bao gồm các công ty trong ngành năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng, và bảo vệ tài nguyên.

- Bảo hiểm rủi ro khí hậu: Các sản phẩm bảo hiểm giúp doanh nghiệp và cộng đồng bảo vệ mình khỏi các tổn thất do biến đổi khí hậu, như thiên tai và hiện tượng thời tiết cực đoan.

- Cơ chế định giá carbon: Hệ thống giúp định giá lượng khí thải carbon mà các doanh nghiệp hoặc quốc gia phát thải vào môi trường, tạo ra cơ chế để giảm thiểu lượng carbon thông qua các công cụ tài chính như tín chỉ carbon.

⭕ Vai trò của ngân hàng xanh và nhà đầu tư ESG trong hệ sinh thái tài chính bền vững

Ngân hàng xanh đóng vai trò huy động vốn và cung cấp tín dụng cho các dự án tài chính xanh, đồng thời đánh giá các dự án qua tiêu chí ESG để đảm bảo tính bền vững. Ngân hàng xanh còn thúc đẩy chính sách tài chính bền vững cho các doanh nghiệp và tổ chức, giúp giảm thiểu rủi ro môi trường và xã hội.

Nhà đầu tư ESG là những cá nhân, tổ chức tập trung đầu tư vào các doanh nghiệp hoặc dự án không chỉ có tiềm năng sinh lời, mà còn tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị. Nhà đầu tư này khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng các phương pháp quản trị tốt, giảm thiểu tác động tiêu cực đến xã hội và môi trường, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững.

II. Vai Trò Của Tài Chính Xanh Trong Phát Triển Bền Vững

1. Huy động nguồn vốn cho dự án năng lượng tái tạo, giao thông sạch, kinh tế tuần hoàn

Tài chính xanh đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn cho các dự án xanh như năng lượng tái tạo, giao thông sạch, và kinh tế tuần hoàn. Các dự án này cần nguồn vốn dài hạn và ổn định để phát triển cơ sở hạ tầng bền vững, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Việc phát hành trái phiếu xanh hay các quỹ đầu tư xanh giúp các doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tài chính để thực hiện các mục tiêu môi trường và phát triển bền vững.

2. Thúc đẩy chuyển dịch sang nền kinh tế phát thải thấp, hỗ trợ Việt Nam đạt mục tiêu Net Zero 2050

Tài chính xanh đóng vai trò chủ đạo trong việc chuyển dịch nền kinh tế Việt Nam sang phát thải thấp. Bằng cách hỗ trợ các doanh nghiệp, tổ chức áp dụng các giải pháp công nghệ sạch và sử dụng năng lượng tái tạo, tài chính xanh sẽ giúp Việt Nam đạt mục tiêu Net Zero 2050. Các chính sách tín dụng xanh và trái phiếu xanh hỗ trợ tài chính cho các ngành giảm phát thải, từ đó đóng góp vào nỗ lực quốc gia trong việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

3. Gia tăng khả năng chống chịu tài chính – môi trường, giảm rủi ro khí hậu và nâng cao tính minh bạch trong quản trị doanh nghiệp

Tài chính xanh giúp doanh nghiệp gia tăng khả năng chống chịu tài chính đối với các rủi ro môi trường và khí hậu. Các doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng sạch hay công nghệ xanh sẽ có ít rủi ro hơn trong bối cảnh thiên tai, biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng. Thêm vào đó, tính minh bạch trong báo cáo ESG càng trở nên quan trọng, giúp doanh nghiệp xây dựng lòng tin từ nhà đầu tư và các bên liên quan, đồng thời tối ưu hóa hoạt động quản trị.

4. Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hình thành thị trường vốn xanh, thị trường carbon, sản phẩm ESG-linked loan

Tài chính xanh không chỉ giúp phát triển các dự án bền vững, mà còn thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong việc phát triển các sản phẩm tài chính mới. Các thị trường vốn xanh và thị trường tín chỉ carbon đang ngày càng phát triển, cho phép các doanh nghiệp giao dịch tín chỉ carbon hoặc phát hành trái phiếu xanh để huy động vốn cho các dự án bền vững. Đồng thời, các sản phẩm ESG-linked loan cũng đang trở thành công cụ quan trọng, liên kết lợi suất tín dụng với kết quả thực hiện tiêu chí ESG của doanh nghiệp, khuyến khích doanh nghiệp tích cực tham gia vào chiến lược phát triển bền vững.

III. Tài Chính Xanh Và ESG: Mối Quan Hệ Tác Động Hai Chiều

1. Giải thích khung ESG (Environmental - Social - Governance) và mối liên hệ với tài chính xanh

Khung ESG (Environmental - Social - Governance)  là bộ tiêu chí dùng để đánh giá mức độ bền vững của một doanh nghiệp thông qua ba yếu tố cơ bản:

• Environmental (Môi trường): Đo lường tác động của doanh nghiệp đối với môi trường, bao gồm việc giảm thiểu khí thải, quản lý tài nguyên và bảo vệ hệ sinh thái.

• Social (Xã hội): Đánh giá các yếu tố xã hội như quyền lợi người lao động, bảo vệ quyền con người và đóng góp cho cộng đồng.

• Governance (Quản trị): Tập trung vào tính minh bạch trong quản trị doanh nghiệp, bao gồm các chính sách chống tham nhũng, sự công bằng trong quản lý và kiểm soát doanh nghiệp.

Tài chính xanh có mối liên hệ mật thiết với khung Environmental (Môi trường) trong ESG, với mục tiêu là hỗ trợ các dự án và doanh nghiệp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Tài chính xanh không chỉ thúc đẩy hoạt động bảo vệ môi trường mà còn góp phần vào việc thực hiện các tiêu chí Social và Governance thông qua các khoản đầu tư có trách nhiệm và bền vững.

2. Tài chính xanh là thành tố “E” trong ESG, đồng thời góp phần nâng cao “S” và “G” thông qua đầu tư có trách nhiệm

Tài chính xanh là thành tố quan trọng trong yếu tố “E” (Môi trường) của ESG, vì nó hướng đến các khoản đầu tư hỗ trợ các sáng kiến bảo vệ môi trường, như năng lượng tái tạo, giao thông sạch, và quản lý tài nguyên bền vững.

Bên cạnh đó, tài chính xanh còn góp phần nâng cao yếu tố “S” (Xã hội) và “G” (Quản trị) trong ESG. Cụ thể:

• Xã hội (S): Tài chính xanh thúc đẩy đầu tư vào các dự án cộng đồng có lợi cho người dân, như các chương trình giáo dục về môi trường và sáng kiến xanh giúp cải thiện chất lượng sống.

• Quản trị (G): Các dự án tài chính xanh yêu cầu minh bạch trong việc báo cáo tác động môi trường, giúp doanh nghiệp xây dựng niềm tin với các bên liên quan và đối tác tài chính.

3. Vai trò của tài chính xanh trong huy động vốn cho doanh nghiệp ESG-ready (ESG-linked bond, quỹ đầu tư bền vững, tín dụng xanh)

Tài chính xanh đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn cho doanh nghiệp ESG-ready. Các sản phẩm tài chính như trái phiếu ESG-linked, quỹ đầu tư bền vững và tín dụng xanh là các công cụ tài chính phát triển mạnh mẽ trong nền kinh tế bền vững:

- Trái phiếu ESG-linked: Liên kết lợi suất trái phiếu với kết quả thực hiện tiêu chí ESG của doanh nghiệp, khuyến khích các doanh nghiệp thực hiện mục tiêu bảo vệ môi trường và cải thiện quản trị xã hội.

- Quỹ đầu tư bền vững: Đầu tư vào các doanh nghiệp và dự án đáp ứng các tiêu chí ESG, giúp thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp đạt chuẩn ESG.

- Tín dụng xanh: Các khoản vay tài trợ cho các dự án năng lượng sạch, giảm thiểu khí thải hoặc cải thiện hiệu quả năng lượng.

Những công cụ này giúp doanh nghiệp huy động nguồn vốn để thực hiện các dự án bền vững và thúc đẩy các mục tiêu phát triển dài hạn.

4. Lợi ích ESG đối với doanh nghiệp và nhà đầu tư: giảm chi phí vốn, nâng cao uy tín, tăng điểm bền vững quốc tế

• Giảm chi phí vốn: Doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn ESG có thể tiếp cận nguồn vốn với lãi suất thấp hơn và điều kiện vay ưu đãi từ các quỹ đầu tư xanh, ngân hàng xanh. Điều này giúp giảm chi phí tài chính và tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

• Nâng cao uy tín: Doanh nghiệp thực hiện tốt các tiêu chí ESG sẽ tăng cường uy tín và xây dựng hình ảnh thương hiệu bền vững, thu hút sự quan tâm từ các nhà đầu tư và khách hàng.

• Tăng điểm bền vững quốc tế: Các doanh nghiệp đạt điểm ESG cao sẽ có cơ hội tham gia vào các chỉ số bền vững quốc tế, như Dow Jones Sustainability Index hoặc FTSE4Good, qua đó tăng cường sự công nhận quốc tế và mở rộng cơ hội hợp tác quốc tế.

IV. Chính Sách, Thách Thức Và Định Hướng Phát Triển Tài Chính Xanh Tại Việt Nam

1. Khung pháp lý hiện hành

Tài chính xanh tại Việt Nam hiện đang phát triển mạnh mẽ nhờ vào sự hoàn thiện của hệ thống pháp lý và các chiến lược hỗ trợ từ Chính phủ. Một số văn bản quan trọng bao gồm:

- Quyết định 21/2025/QĐ-TTg: Quyết định này quy định phân loại hoạt động kinh tế xanh (Green Taxonomy), nhằm xác định rõ ràng các ngành và lĩnh vực được hỗ trợ tài chính xanh. Mục tiêu là hướng dòng vốn vào các dự án thân thiện với môi trường, đồng thời hỗ trợ nền kinh tế phát triển bền vững.

- Chiến lược Tăng trưởng xanh quốc gia 2021–2030, tầm nhìn 2050: Chiến lược này đặt ra mục tiêu giảm thiểu phát thải, phát triển năng lượng tái tạo và tối ưu hóa sử dụng tài nguyên thiên nhiên. Tài chính xanh được xem là công cụ quan trọng trong việc đạt được các mục tiêu này.

- Vai trò điều phối của các cơ quan nhà nước: Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Việt Nam đóng vai trò chủ chốt trong việc xây dựng và điều phối chính sách tài chính xanh, tạo nền tảng pháp lý cho các hoạt động tài chính bền vững.

2. Thách thức trong phát triển tài chính xanh tại Việt Nam

Mặc dù tài chính xanh tại Việt Nam đang có bước tiến lớn, nhưng vẫn còn một số thách thức đáng kể:

» Thiếu tiêu chuẩn thống nhất: Hiện chưa có một hệ thống tiêu chuẩn toàn diện và nhất quán cho các dự án tài chính xanh. Các quy định, tiêu chí về đánh giá tác động môi trường và xã hội còn thiếu đồng bộ, gây khó khăn trong việc triển khai.

» Hạn chế dữ liệu ESG: Thiếu dữ liệu chính thức và công khai về tiêu chí môi trường, xã hội và quản trị (ESG) từ các doanh nghiệp, khiến việc đánh giá rủi ro môi trường và tài chính gặp khó khăn. Điều này cũng ảnh hưởng đến khả năng minh bạch của thị trường tài chính xanh.

» Năng lực đánh giá rủi ro khí hậu yếu: Các tổ chức tài chính và doanh nghiệp tại Việt Nam còn thiếu kinh nghiệm và công cụ để đánh giá rủi ro khí hậu trong các dự án đầu tư, khiến quá trình đưa ra quyết định tài chính không được dựa trên đầy đủ thông tin về môi trường.

» Thiếu ưu đãi tài chính: Các chính sách ưu đãi tài chính cho các doanh nghiệp phát triển tài chính xanh như lãi suất ưu đãi, thưởng tín chỉ carbon, hay hỗ trợ thuế chưa đủ mạnh để khuyến khích đầu tư vào các dự án xanh.

3. Định hướng phát triển tài chính xanh tại Việt Nam

Để thúc đẩy tài chính xanh phát triển mạnh mẽ, Việt Nam cần tập trung vào các định hướng phát triển sau:

- Hoàn thiện khung pháp lý và dữ liệu quốc gia về tài chính xanh: Cần tiếp tục hoàn thiện quy định phân loại xanh và xây dựng hệ thống dữ liệu ESG chính thức, giúp doanh nghiệp và tổ chức tài chính dễ dàng truy cập thông tin và thực hiện đầu tư bền vững.

- Tăng cường hợp tác công - tư (PPP) trong dự án xanh: Khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân vào các dự án phát triển hạ tầng xanh, năng lượng tái tạo và cải thiện quản lý môi trường, đồng thời đảm bảo nguồn vốn từ ngân sách nhà nước và các tổ chức tài chính quốc tế.

- Phát triển thị trường tín chỉ carbon và sản phẩm tài chính xanh phái sinh: Thúc đẩy thị trường tín chỉ carbon và các sản phẩm tài chính xanh phái sinh, tạo ra các cơ chế để các doanh nghiệp giao dịch tín chỉ carbon hoặc sử dụng các công cụ tài chính xanh để huy động vốn cho dự án bền vững.

- Đào tạo nhân lực ESG & Green Finance – hướng đến hội nhập quốc tế: Đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực có chuyên môn về ESG và tài chính xanh, cung cấp các khóa học, chứng chỉ giúp doanh nghiệp và nhà đầu tư có thể hiểu và áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về tài chính bền vững. Cách thức này giúp Việt Nam hòa nhập với xu hướng tài chính xanh toàn cầu và thu hút thêm dòng vốn quốc tế.

Tài chính xanh là một trong những công cụ quan trọng nhất để Việt Nam đạt được các mục tiêu phát triển bền vững, giảm thiểu tác động môi trường và thúc đẩy nền kinh tế xanh. Việc hoàn thiện khung pháp lý, thúc đẩy hợp tác công – tư và phát triển các sản phẩm tài chính xanh sẽ tạo nền tảng cho sự phát triển lâu dài của thị trường tài chính bền vững.