5 Phương Pháp Phân Tích Báo Cáo Tài Chính Hiệu Quả

Phân tích báo cáo tài chính đóng vai trò vô cùng quan trọng giúp doanh nghiệp và các nhà đầu tư có cái nhìn sâu sắc về tình hình tài chính, khả năng sinh lời cũng như tiềm năng phát triển. Bằng cách sử dụng các phương pháp phân tích khác nhau, doanh nghiệp có thể đánh giá được hiệu suất kinh doanh hiện tại và dự đoán được xu hướng tương lai. 

Bài viết này Phân tích tài chính sẽ giới thiệu 5 phương pháp phân tích báo cáo tài chính hiệu quả nhất, giúp bạn dễ dàng áp dụng và đưa ra các quyết định đúng đắn trong việc quản lý và đầu tư tài chính.

1. Phương pháp Phân tích ngang 

Phương pháp Phân tích ngang (Horizontal Analysis) là một kỹ thuật phân tích tài chính dùng để so sánh các khoản mục tài chính qua nhiều kỳ kế toán khác nhau, thường là hàng năm, nhằm theo dõi xu hướng và sự thay đổi của các yếu tố tài chính. Mục tiêu chính của phương pháp này là xác định sự thay đổi tuyệt đối và tương đối của các chỉ tiêu tài chính qua các năm để đánh giá hiệu suất và xu hướng hoạt động của doanh nghiệp.

Cách thực hiện:

- Bước 1: Xác định các báo cáo tài chính của doanh nghiệp trong nhiều kỳ (ví dụ: 2-5 năm).

- Bước 2: So sánh các khoản mục tài chính như doanh thu, lợi nhuận, chi phí, tài sản, v.v., giữa các kỳ.

- Bước 3: Tính toán sự thay đổi tuyệt đối và tỷ lệ phần trăm thay đổi giữa các kỳ:

Sự thay đổi tuyệt đối = Số liệu năm hiện tại - Số liệu năm trước

Tỷ lệ phần trăm thay đổi = (Số liệu năm hiện tại - Số liệu năm trước) / Số liệu năm trước x 100%

Ví dụ minh họa:

Giả sử doanh thu của một doanh nghiệp trong hai năm 2022 và 2023 lần lượt là 1.000 tỷ đồng và 1.200 tỷ đồng:

Sự thay đổi tuyệt đối = 1.200 - 1.000 = 200 tỷ đồng.

Tỷ lệ phần trăm thay đổi = (200 / 1.000) x 100% = 20%.

Do đó, doanh thu đã tăng 200 tỷ đồng, tương đương 20% so với năm trước.

Ưu điểm của phương pháp phân tích ngang:

- Nhận diện xu hướng: Phân tích sự thay đổi của các khoản mục tài chính qua nhiều kỳ giúp nhận diện xu hướng tăng trưởng hoặc suy giảm.

- So sánh dễ dàng: Giúp so sánh hiệu quả hoạt động tài chính của doanh nghiệp qua từng năm hoặc qua các chu kỳ kinh doanh khác nhau.

- Dễ thực hiện: Phương pháp này đơn giản và có thể áp dụng cho hầu hết các doanh nghiệp để đánh giá nhanh tình hình tài chính.

Hạn chế:

- Không điều chỉnh cho lạm phát: Nếu không tính đến lạm phát, sự thay đổi có thể bị bóp méo, đặc biệt khi phân tích trong khoảng thời gian dài.

- Không thể hiện rõ nguyên nhân: Mặc dù nó chỉ ra sự thay đổi, phương pháp này không giải thích nguyên nhân sâu xa của sự thay đổi trong các khoản mục tài chính.

Phương pháp phân tích ngang là một trong những công cụ hữu ích để đánh giá hiệu suất tài chính và giúp quản lý, nhà đầu tư có cái nhìn rõ ràng về sự biến động tài chính của doanh nghiệp qua thời gian.

2. Phương pháp Phân tích dọc

Phương pháp Phân tích dọc (Vertical Analysis) là một kỹ thuật phân tích tài chính nhằm đánh giá cấu trúc của một báo cáo tài chính trong một kỳ kế toán, bằng cách thể hiện từng khoản mục tài chính dưới dạng phần trăm so với một chỉ tiêu cơ sở (thường là tổng tài sản hoặc tổng doanh thu). Phương pháp này giúp dễ dàng nhận diện tỷ trọng của từng khoản mục trong tổng thể, từ đó đánh giá mức độ cân bằng và sự phân bổ nguồn lực tài chính của doanh nghiệp.

Cách thực hiện:

- Bước 1: Xác định báo cáo tài chính của một kỳ, ví dụ như báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hoặc bảng cân đối kế toán.

- Bước 2: Chọn một chỉ tiêu cơ sở để làm điểm chuẩn (ví dụ: tổng tài sản trong bảng cân đối kế toán hoặc tổng doanh thu trong báo cáo kết quả kinh doanh).

- Bước 3: Tính tỷ lệ phần trăm của từng khoản mục so với chỉ tiêu cơ sở. Công thức là:

Tỷ lệ phần trăm = (Giá trị khoản mục/ Giá trị chỉ tiêu cơ sở) x 100

Ví dụ minh họa:

Giả sử doanh thu thuần của doanh nghiệp trong năm 2023 là 1.000 tỷ đồng, chi phí bán hàng là 200 tỷ đồng, chi phí quản lý doanh nghiệp là 150 tỷ đồng. Tổng doanh thu thuần được chọn làm chỉ tiêu cơ sở:

Tỷ lệ phần trăm chi phí bán hàng = (200 / 1.000) x 100 = 20%.

Tỷ lệ phần trăm chi phí quản lý doanh nghiệp = (150 / 1.000) x 100 = 15%.

Như vậy, doanh nghiệp đã sử dụng 20% doanh thu cho chi phí bán hàng và 15% cho chi phí quản lý.

Ưu điểm của phương pháp phân tích dọc:

- Hiểu rõ cơ cấu tài chính: Phương pháp này giúp người đọc hiểu rõ tỷ trọng của từng khoản mục và cách các khoản mục đó ảnh hưởng đến tổng thể tình hình tài chính.

- Dễ dàng so sánh giữa các doanh nghiệp: Khi sử dụng tỷ lệ phần trăm, bạn có thể dễ dàng so sánh cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp có quy mô khác nhau.

- Theo dõi thay đổi trong cơ cấu tài chính: Giúp phân tích xem cơ cấu chi phí và doanh thu của doanh nghiệp có thay đổi qua thời gian hay không.

Hạn chế:

- Thiếu thông tin về xu hướng: Phương pháp này chỉ phân tích trong một kỳ kế toán, không thể hiện được sự thay đổi hay xu hướng qua các kỳ.

- Không đánh giá được hiệu quả: Phương pháp phân tích dọc không cho thấy hiệu quả hoạt động mà chỉ thể hiện tỷ trọng của các khoản mục.

Phân tích dọc thường được sử dụng cùng với phân tích ngang để có một cái nhìn toàn diện hơn về tình hình tài chính của doanh nghiệp. Trong phân tích này, việc nhìn nhận tỷ trọng của các khoản mục tài chính giúp đánh giá hiệu quả phân bổ nguồn lực, từ đó giúp quản lý đưa ra những điều chỉnh chiến lược cần thiết.

3. Phương pháp Phân tích tỷ số tài chính 

Phương pháp Phân tích tỷ số tài chính (Financial Ratios Analysis) là một kỹ thuật sử dụng các tỷ số tài chính để đánh giá hiệu quả hoạt động, sức khỏe tài chính và khả năng sinh lời của doanh nghiệp. Các tỷ số này giúp nhà quản lý, nhà đầu tư và các bên liên quan có cái nhìn sâu hơn về tình hình tài chính của doanh nghiệp, so sánh giữa các kỳ hoặc giữa các doanh nghiệp với nhau.

Cách thực hiện:

- Bước 1: Thu thập các báo cáo tài chính của doanh nghiệp (bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo lưu chuyển tiền tệ).

- Bước 2: Sử dụng các công thức tỷ số tài chính để tính toán các chỉ số liên quan, dựa trên các dữ liệu từ báo cáo tài chính.

- Bước 3: So sánh các tỷ số giữa các kỳ hoặc so sánh với các doanh nghiệp trong ngành để đánh giá hiệu quả tài chính.

Các nhóm tỷ số tài chính chính:

- Tỷ số thanh khoản

• Tỷ số thanh toán hiện hành 
• Tỷ số thanh toán nhanh

- Tỷ số sinh lời 

• Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu
• Tỷ suất lợi nhuận trên tài sản
• Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu

- Tỷ số đòn bẩy tài chính

• Tỷ số nợ trên tổng tài sản
• Tỷ số nợ trên vốn chủ sở hữu

- Tỷ số hiệu quả hoạt động

• Vòng quay hàng tồn kho
• Vòng quay tổng tài sản

Ưu điểm của phương pháp phân tích tỷ số tài chính:

- Dễ dàng so sánh: Giúp so sánh hiệu quả hoạt động tài chính của doanh nghiệp qua các kỳ hoặc giữa các doanh nghiệp với nhau.

- Đa chiều: Phân tích tỷ số tài chính cung cấp cái nhìn toàn diện về nhiều khía cạnh tài chính khác nhau (thanh khoản, sinh lời, đòn bẩy…).

- Hiệu quả trong đánh giá sức khỏe tài chính: Các tỷ số tài chính là công cụ mạnh mẽ để đánh giá tình trạng tài chính và ra quyết định kinh doanh.

Hạn chế:

- Không phản ánh đầy đủ mọi yếu tố: Một số yếu tố bên ngoài như môi trường kinh doanh, thay đổi trong ngành có thể không được thể hiện qua tỷ số tài chính.

- Phụ thuộc vào dữ liệu quá khứ: Các tỷ số tài chính chủ yếu dựa trên số liệu quá khứ, nên có thể không phản ánh đầy đủ tình hình tài chính hiện tại hoặc tiềm năng tương lai.

- Khác biệt ngành: Tỷ số tài chính có thể khác biệt tùy thuộc vào ngành, vì vậy cần so sánh với các doanh nghiệp cùng ngành để có cái nhìn chính xác hơn.

Xem thêm: Học Phân Tích Báo Cáo Tài Chính : Lộ Trình Từ A-Z

4. Phương pháp Phân tích dòng tiền

Phương pháp Phân tích dòng tiền (Cash Flow Analysis) là một kỹ thuật phân tích tài chính sử dụng dữ liệu từ báo cáo lưu chuyển tiền tệ để đánh giá dòng tiền vào và ra của doanh nghiệp trong một kỳ kế toán. Phân tích này giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về khả năng tạo ra tiền mặt để thanh toán các nghĩa vụ tài chính, duy trì hoạt động và đầu tư cho sự phát triển tương lai.

Mục đích của phân tích dòng tiền:

- Đánh giá khả năng thanh toán và đảm bảo tính thanh khoản.

- Hiểu rõ cách thức doanh nghiệp tạo ra tiền mặt từ hoạt động kinh doanh, đầu tư và tài chính.

- Xác định khả năng doanh nghiệp có thể chi trả nợ hoặc trả cổ tức.

- Đánh giá tiềm năng doanh nghiệp trong việc đầu tư vào các dự án mới hoặc tái đầu tư.

Cách thực hiện:

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ được chia thành ba phần chính, phân tích dòng tiền sẽ dựa trên việc đánh giá từng phần này:

- Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh 

- Dòng tiền từ hoạt động đầu tư

- Dòng tiền từ hoạt động tài chính

Ưu điểm của phân tích dòng tiền:

- Hiểu rõ tình hình thanh khoản: Phân tích dòng tiền giúp doanh nghiệp đánh giá khả năng thanh toán nợ và duy trì hoạt động hàng ngày.

- Đánh giá khả năng tài chính bền vững: Phương pháp này cho phép đánh giá xem doanh nghiệp có khả năng tạo ra đủ tiền mặt để tái đầu tư, trả cổ tức hoặc chi trả nợ.

- Phân tích thực tế hơn: Khác với báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, báo cáo dòng tiền phản ánh dòng tiền thực tế mà doanh nghiệp tạo ra và sử dụng, giúp người phân tích thấy được bức tranh chính xác hơn về khả năng tài chính của doanh nghiệp.

Hạn chế:

- Không phản ánh toàn bộ lợi nhuận: Dòng tiền không phản ánh đầy đủ lợi nhuận kế toán, vì lợi nhuận có thể bao gồm các khoản chưa thu được bằng tiền mặt, trong khi phân tích dòng tiền chỉ tập trung vào tiền mặt thực tế.

- Dễ bị ảnh hưởng bởi các giao dịch bất thường: Các giao dịch tài chính lớn hoặc bất thường có thể gây ảnh hưởng đến dòng tiền ngắn hạn, làm mờ bức tranh tài chính thực sự.

5. Phương pháp Phân tích Dupont

Phương pháp Phân tích Dupont (Dupont Analysis) là một công cụ phân tích tài chính giúp phân tách chỉ số lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE - Return on Equity) thành các thành phần riêng biệt để hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của doanh nghiệp. Phương pháp này cung cấp cái nhìn sâu hơn về các yếu tố như khả năng tạo ra lợi nhuận, hiệu quả sử dụng tài sản và mức độ sử dụng đòn bẩy tài chính, từ đó giúp doanh nghiệp cải thiện hiệu suất tài chính.

Công thức tính trong mô hình Dupont

Công thức ROE cơ bản được tính như sau:

ROE = Thu nhập ròng x Vòng quay tổng tài sản x Hệ số vốn chủ sở hữu

Hoặc

ROE = (Lợi nhuận sau thuế/Vốn chủ sở hữu bình quân ) x 100%

Hoặc

ROE = Tỷ suất lợi nhuận ròng x Vòng quay tài sản x Đòn bẩy tài chính

Ưu điểm của phương pháp phân tích Dupont:

- Phân tích chi tiết: Phương pháp Dupont giúp phân tách ROE thành các yếu tố cụ thể, từ đó giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về các yếu tố nào đang ảnh hưởng đến khả năng sinh lời và hiệu quả hoạt động.

- Đánh giá tổng thể: Thay vì chỉ nhìn vào một chỉ số ROE đơn lẻ, phương pháp này cho phép doanh nghiệp xem xét một cách toàn diện các khía cạnh từ lợi nhuận, hiệu quả sử dụng tài sản, đến việc quản lý đòn bẩy tài chính.

- Giúp xác định điểm cần cải thiện: Phân tích Dupont giúp chỉ ra rõ ràng những yếu tố nào cần được cải thiện để nâng cao khả năng sinh lời, ví dụ như cần tăng hiệu quả sử dụng tài sản hoặc kiểm soát tốt hơn chi phí.

Hạn chế:

- Phụ thuộc vào dữ liệu quá khứ: Phương pháp này dựa trên dữ liệu tài chính trong quá khứ, vì vậy không phản ánh đầy đủ tình hình tài chính hiện tại hoặc tiềm năng trong tương lai.

- Không phản ánh đầy đủ rủi ro: Mặc dù phân tích Dupont giúp đánh giá khả năng sinh lời, nó không bao gồm các yếu tố rủi ro tài chính hoặc môi trường kinh doanh bên ngoài có thể ảnh hưởng đến doanh nghiệp.

- Dễ gây hiểu nhầm với đòn bẩy tài chính: Việc sử dụng đòn bẩy tài chính cao có thể giúp tăng ROE, nhưng đồng thời cũng làm tăng rủi ro nếu không được quản lý tốt.

Mỗi phương pháp phân tích đều có những lợi ích riêng, từ việc nhìn nhận xu hướng với Phân tích ngang, đánh giá cơ cấu tài chính qua Phân tích dọc, cho đến việc sử dụng các chỉ số cụ thể để đo lường hiệu quả với Phân tích tỷ số tài chính. Phân tích dòng tiền giúp đánh giá khả năng thanh khoản và quản lý dòng tiền, trong khi Phân tích Dupont cung cấp cái nhìn sâu hơn về yếu tố tạo nên khả năng sinh lời. Việc kết hợp nhuần nhuyễn cả năm phương pháp này sẽ mang lại cái nhìn toàn diện và chi tiết, giúp doanh nghiệp không chỉ đánh giá hiện tại mà còn định hướng cho sự phát triển trong tương lai.