Phân Tích Báo Cáo Tài Chính – Những Điều Cần Biết

Phân tích báo cáo tài chính là những kiến thức quan trọng mà bất kỳ những ai học kế toán và tài chính đều cần phải biết. Bài viết này, tác giả khái quát các vấn đề về phân tích báo cáo tài chính ở dạng khung cơ bản. Các bạn đọc để nắm được các vấn đề tổng quan về phân tích báo cáo tài chính, trước khi đi tìm hiểu các kiến thức chi tiết.  

1. Phân tích báo cáo tài chính là gì?  

Để hiểu được phân tích báo cáo tài chính là gì ta cần hiểu báo cáo tài chính là gì?

Báo cáo tài chính là những báo cáo tổng hợp về tình hình tài chính, kết quả kinh doanh và dòng tiền trong kỳ của doanh nghiệp. Nói cách khác, Báo cáo tài chính là báo cáo thể hiện sức khỏe tài chính của doanh nghiệp.

Báo cáo tài chính mang tính bắt buộc, do Nhà nước quy định với mục đích chủ yếu là cung cấp thông tin cho các đối tượng ngoài doanh nghiệp. Báo cáo tài chính của DN hiện nay được lập theo hướng dẫn của thông tư 200/2014/TT-BTC hoặc thông tư 133/2016/TT-BTC.

Phân tích báo cáo tài chính là quá trình sử dụng các công cụ và kỹ thuật phân tích thích hợp để tiến hành xem xét, đánh giá dữ liệu phản ánh trên các Báo cáo tài chính nhằm cung cấp thông tin hữu ích, đáp ứng yêu cầu thông tin từ nhiều phía của người sử dụng.

Mục đích của phân tích báo cáo tài chính là giúp người sử dụng thông tin có căn cứ tin cậy, làm giảm sự phụ thuộc vào linh cảm, vào dự đoán và vào trực giác, tạo sự chắc chắn cho các quyết định kinh doanh.

2. Mục đích và tầm quan trọng của việc phân tích báo cáo tài chính

Phân tích báo cáo tài chính đóng một vai trò thiết yếu đối với nhà đầu tư, chủ doanh nghiệp, và các bên liên quan khác, bởi vì nó cung cấp các thông tin cần thiết để hiểu rõ về hiệu quả hoạt động, tình hình tài chính và triển vọng tương lai của một doanh nghiệp. Dưới đây là chi tiết về mục đích và tầm quan trọng của việc phân tích báo cáo tài chính:

2.1. Hỗ trợ ra quyết định đầu tư

Đối với nhà đầu tư: Phân tích báo cáo tài chính giúp nhà đầu tư đánh giá khả năng sinh lời, mức độ rủi ro, và triển vọng tăng trưởng của doanh nghiệp. Điều này hỗ trợ việc ra quyết định mua, giữ, hay bán cổ phiếu.

Đối với chủ doanh nghiệp: Giúp họ hiểu rõ hơn về tình hình tài chính của chính công ty mình, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược về đầu tư, tái cấu trúc tài chính, hoặc mở rộng kinh doanh.

2.2. Đánh giá hiệu quả hoạt động

Phân tích báo cáo tài chính cung cấp cái nhìn sâu sắc về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp qua các chỉ số như tỷ suất lợi nhuận, tỷ lệ chi phí so với doanh thu, và hiệu quả sử dụng vốn. Những thông tin này giúp các bên liên quan hiểu được liệu doanh nghiệp có đang hoạt động ở mức tối ưu không.

2.3. Quản lý rủi ro

Phân tích tài chính giúp nhận diện các vấn đề tiềm ẩn có thể ảnh hưởng tới tài chính của doanh nghiệp như vấn đề về dòng tiền, nợ quá hạn, hoặc sự phụ thuộc vào một số khách hàng lớn. Điều này cho phép các bên liên quan kịp thời điều chỉnh hoặc chuẩn bị các biện pháp phòng ngừa.

2.4. Tuân thủ và báo cáo

Việc phân tích báo cáo tài chính giúp đảm bảo rằng doanh nghiệp tuân thủ các chuẩn mực kế toán và pháp lý liên quan đến tài chính. Điều này quan trọng đối với việc duy trì tính minh bạch và trách nhiệm giải trình, đồng thời tránh các vấn đề pháp lý và thủ tục về thuế.

2.5. Giao tiếp với các bên liên quan

Báo cáo tài chính là phương tiện chính để giao tiếp thông tin tài chính giữa doanh nghiệp và các bên liên quan bên ngoài như nhà đầu tư, các ngân hàng, và các cơ quan quản lý. Phân tích báo cáo tài chính giúp chuyển tải thông tin này một cách rõ ràng và hiệu quả.

3. Các loại báo cáo tài chính cơ bản

Các loại báo cáo tài chính cơ bản là những tài liệu quan trọng mà mọi doanh nghiệp cần phải lập và công bố theo định kỳ để phản ánh tình hình tài chính và kết quả hoạt động kinh doanh của mình. Dưới đây là ba loại báo cáo tài chính chính mà bạn cần biết:

3.1. Bảng cân đối kế toán (Balance Sheet)

Bảng cân đối kế toán còn được gọi là báo cáo tình hình tài chính, phản ánh giá trị tài sản, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định. Bảng cân đối kế toán bao gồm:

- Tài sản: Các tài sản của doanh nghiệp được chia làm hai nhóm là tài sản ngắn hạn và tài sản dài hạn. Tài sản ngắn hạn bao gồm tiền mặt, các khoản phải thu, hàng tồn kho, và các khoản đầu tư ngắn hạn khác. Tài sản dài hạn bao gồm bất động sản, máy móc, thiết bị, bằng sáng chế và các tài sản vô hình khác.

- Nợ phải trả: Bao gồm nợ ngắn hạn và dài hạn. Nợ ngắn hạn là các khoản nợ phải trả trong vòng một năm, trong khi nợ dài hạn là các khoản nợ phải trả vượt quá một năm.

- Vốn chủ sở hữu: Là phần vốn do chủ sở hữu đầu tư vào doanh nghiệp cộng với lợi nhuận tích lũy chưa phân phối.

Xem thêm: Cách Phân Tích Bảng Cân Đối Kế Toán

3.2. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (Income Statement)

Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, còn gọi là báo cáo lãi lỗ, cho thấy kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm hoặc một quý. Báo cáo này bao gồm:

- Doanh thu: Số tiền thu được từ việc bán hàng hoặc cung cấp dịch vụ.

- Chi phí: Bao gồm chi phí hàng bán và các chi phí hoạt động khác như chi phí quản lý, bán hàng và tài chính.

- Lợi nhuận: Được tính bằng cách lấy doanh thu trừ đi chi phí. Báo cáo này cung cấp các thông tin về lợi nhuận gộp, lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh, và lợi nhuận ròng sau thuế.

Tham khảo thêm: Phân Tích Báo Cáo Kết Quả Hoạt Động Kinh Doanh

3.3. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (Cash Flow Statement)

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ phản ánh dòng tiền thuần của doanh nghiệp trong một khoảng thời gian nhất định, giúp phân tích khả năng thanh toán và tài chính của doanh nghiệp. Báo cáo này bao gồm ba phần chính:

- Hoạt động kinh doanh: Dòng tiền từ các hoạt động kinh doanh chính như thu tiền từ khách hàng và trả tiền cho nhà cung cấp và nhân viên.

- Hoạt động đầu tư: Dòng tiền liên quan đến mua sắm và bán tài sản dài hạn như bất động sản, thiết bị và đầu tư vào các công ty khác.

- Hoạt động tài chính: Dòng tiền từ hoạt động vay nợ và trả nợ, cũng như việc phát hành và mua lại cổ phiếu.

Mỗi loại báo cáo tài chính này cung cấp một góc nhìn riêng biệt nhưng bổ sung cho nhau, giúp đánh giá đầy đủ và toàn diện về tình hình tài chính và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Xem thêm: 

• Cách Lập Báo Cáo Lưu Chuyển Tiền Tệ
• Trình bày báo cáo lưu chuyển tiền tệ
• Phân tích dòng tiền trong báo cáo lưu chuyển tiền tệ

4. Các chỉ số phân tích tài chính chính

Các chỉ số phân tích tài chính là công cụ thiết yếu giúp nhà đầu tư, nhà quản lý và các bên liên quan đánh giá hiệu quả hoạt động, sức khỏe tài chính và khả năng sinh lời của một doanh nghiệp. 

Một số chỉ số phân tích tài chính chính mà bạn nên biết:

4.1. Chỉ số thanh khoản

- Tỷ số thanh khoản hiện hành (Current Ratio): Chỉ số này được tính bằng cách chia tổng tài sản ngắn hạn cho tổng nợ ngắn hạn. Chỉ số này giúp đánh giá khả năng của doanh nghiệp trong việc thanh toán các khoản nợ ngắn hạn bằng các tài sản ngắn hạn có sẵn.

- Tỷ số thanh khoản nhanh (Quick Ratio): Tương tự như tỷ số thanh khoản hiện hành nhưng loại trừ hàng tồn kho khỏi tài sản ngắn hạn. Chỉ số này cung cấp cái nhìn sâu sắc hơn về khả năng thanh khoản mà không dựa vào các tài sản khó chuyển đổi thành tiền mặt.

Xem thêm: 

• Thanh khoản là gì? Bẫy thanh khoản xảy ra khi nào
• 3 chỉ số thanh khoản tốt nhất trong tài chính doanh nghiệp

4.2. Chỉ số hoạt động

- Vòng quay hàng tồn kho : Chỉ số này đo lường số lần trung bình hàng tồn kho được bán và thay thế trong một kỳ. Chỉ số cao cho thấy hiệu quả quản lý hàng tồn kho tốt.

Xem thêm: Phân tích vòng quay hàng tồn kho

- Vòng quay các khoản phải thu: Đo lường tốc độ mà doanh nghiệp thu hồi tiền từ khách hàng. Chỉ số cao cho thấy khả năng thu hồi nợ tốt.

Xem thêm: Cách Tính Vòng Quay Khoản Phải Thu

4.3. Chỉ số nợ

- Tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu : Chỉ số này được tính bằng cách chia tổng nợ của doanh nghiệp cho tổng vốn chủ sở hữu. Chỉ số này giúp đánh giá mức độ phụ thuộc vào nợ vay để tài trợ cho hoạt động của doanh nghiệp.

- Tỷ lệ khả năng trả lãi (Interest Coverage Ratio): Đo lường khả năng của doanh nghiệp trong việc trả lãi nợ từ lợi nhuận hoạt động. Chỉ số cao hơn cho thấy khả năng trả nợ tốt hơn.

4.4. Chỉ số sinh lời

- Tỷ suất sinh lời ròng (Net Profit Margin): Chỉ số này cho biết phần trăm doanh thu ròng trở thành lợi nhuận sau khi đã trừ đi tất cả chi phí và thuế. Chỉ số cao cho thấy hiệu quả quản lý chi phí tốt.

- Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (Return on Equity - ROE ): Đo lường khả năng sinh lời của doanh nghiệp so với tổng vốn chủ sở hữu. Chỉ số này giúp nhà đầu tư đánh giá hiệu quả của việc sử dụng vốn đầu tư.

- Tỷ suất sinh lời trên tài sản (Return on Assets - ROA ): Đo lường hiệu quả sử dụng tài sản để tạo ra lợi nhuận. Chỉ số này hữu ích để so sánh hiệu quả quản lý tài sản giữa các công ty trong cùng một ngành.

Xem thêm:

• Chỉ Số ROCE Là Gì?
• Chỉ Số NPV Là Gì ?
• ROS là gì ?
• Chỉ số P/E là gì? 
• 20 chỉ số tài chính được sử dụng phổ biến nhất

5. Phương pháp phân tích báo cáo tài chính

Phân tích báo cáo tài chính có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để đánh giá hiệu quả hoạt động, tình hình tài chính, và triển vọng tương lai của một doanh nghiệp. Dưới đây là các phương pháp phân tích tài chính chính mà bạn có thể áp dụng:

5.1. Phân tích theo thời gian 

Phân tích theo thời gian là việc so sánh các chỉ số tài chính của một doanh nghiệp qua các kỳ kế toán khác nhau. Phương pháp này giúp nhận diện các xu hướng phát triển, biến động của các chỉ số qua thời gian, từ đó dự đoán khả năng phát triển trong tương lai.

5.2. Phân tích so sánh 

Phân tích so sánh là việc so sánh các báo cáo tài chính của doanh nghiệp với một hoặc nhiều doanh nghiệp khác trong cùng ngành. Phương pháp này giúp đánh giá hiệu suất của doanh nghiệp so với các đối thủ cạnh tranh, xác định điểm mạnh, điểm yếu và các cơ hội cải tiến.

Xem thêm: Phân tích báo cáo tài chính bằng phương pháp so sánh

5.3. Phân tích tỷ lệ

Phân tích tỷ lệ là một trong những công cụ phân tích tài chính phổ biến nhất. Nó bao gồm việc tính toán và so sánh các tỷ lệ tài chính như tỷ lệ nợ, tỷ suất sinh lời, và tỷ lệ thanh khoản. Các tỷ lệ này giúp đánh giá khả năng thanh toán, hiệu quả hoạt động, và sức khỏe tài chính của doanh nghiệp.

Xem chi tiết: Phân tích tỷ lệ là gì? Các loại phân tích tỷ lệ

5.4. Phân tích ngành

Phân tích ngành bao gồm việc đánh giá các xu hướng và điều kiện kinh tế vĩ mô ảnh hưởng đến ngành mà doanh nghiệp đang hoạt động. Điều này giúp nhận diện các yếu tố bên ngoài có thể ảnh hưởng tới hiệu suất và triển vọng của doanh nghiệp.

5.5. Phân tích dòng tiền 

Phân tích dòng tiền tập trung vào dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh, đầu tư, và tài chính. Điều này giúp đánh giá khả năng sinh lời, khả năng thanh toán nợ, và hiệu quả trong việc quản lý vốn của doanh nghiệp.

Xem thêm:

• Phân tích cơ cấu dòng tiền thuần
• Phân tích dòng tiền vào trong doanh nghiệp
• Phân tích dòng tiền trong báo cáo lưu chuyển tiền tệ
• Phân tích mối quan hệ giữa dòng tiền với tình hình tài chính

5.6. Phân tích thông tin bổ sung

Bên cạnh các báo cáo tài chính chính, việc phân tích các thông tin bổ sung như thuyết minh báo cáo tài chính, bản báo cáo của ban giám đốc, và các thông tin từ nguồn bên ngoài cũng rất quan trọng để hiểu rõ hơn về hoạt động và môi trường kinh doanh của doanh nghiệp.

Mỗi phương pháp phân tích này đều có những điểm mạnh riêng và thường được sử dụng kết hợp với nhau để có cái nhìn toàn diện hơn về tình hình tài chính và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

6. Thách thức và cảnh báo

6.1. Thách thức thường gặp

a. Thông tin không đầy đủ hoặc không chính xác

- Khó khăn: Báo cáo tài chính có thể không phản ánh đầy đủ hoặc chính xác tình hình tài chính do chính sách kế toán, hoặc do sự thao túng số liệu.

- Cách khắc phục: Sử dụng các nguồn thông tin đa dạng bao gồm phân tích ngành, báo cáo của các bên thứ ba, và các chỉ số thị trường để có cái nhìn toàn diện hơn về doanh nghiệp.

b. Biến động kinh tế vĩ mô

- Khó khăn: Những biến động lớn trong kinh tế vĩ mô có thể ảnh hưởng đến các số liệu tài chính, khiến cho việc phân tích trở nên khó khăn hơn.

- Cách khắc phục: Cập nhật liên tục các diễn biến kinh tế và ngành, và đánh giá tác động của các yếu tố bên ngoài lên doanh nghiệp.

c. Khả năng so sánh giữa các doanh nghiệp

- Khó khăn: Các doanh nghiệp có thể áp dụng các chuẩn mực kế toán khác nhau, làm giảm khả năng so sánh trực tiếp.

- Cách khắc phục: Hiểu rõ các chuẩn mực kế toán mà mỗi doanh nghiệp áp dụng và điều chỉnh phân tích cho phù hợp.

6.2. Cảnh báo về lạm dụng và hiểu sai số liệu

a. Lạm dụng số liệu tài chính

- Vấn đề: Các nhà quản lý có thể "sửa đổi" các báo cáo tài chính để làm đẹp báo cáo, qua đó che giấu tình hình tài chính thật sự hoặc làm dịch chuyển tiêu cực các quyết định đầu tư.

- Cảnh báo: Cẩn thận với các báo cáo có dấu hiệu bất thường như sự thay đổi đột ngột trong các chỉ số tài chính mà không có lý do thuyết phục.

b. Hiểu sai các chỉ số

- Vấn đề: Các chỉ số tài chính có thể bị hiểu sai nếu không xem xét trong bối cảnh phù hợp.

- Cảnh báo: Luôn cần phân tích chỉ số tài chính trong bối cảnh rộng lớn hơn, kết hợp các yếu tố ngành, thị trường và điều kiện kinh tế tổng thể.

Phân tích báo cáo tài chính đòi hỏi sự tỉ mỉ và cẩn trọng. Việc hiểu đúng và đầy đủ các số liệu và báo cáo không chỉ giúp đánh giá chính xác tình hình tài chính của doanh nghiệp mà còn phòng ngừa rủi ro đầu tư.    

Phân tích báo cáo tài chính đóng một vai trò không thể thiếu trong việc ra quyết định kinh doanh và đầu tư. Các báo cáo tài chính cung cấp cái nhìn sâu sắc về tình hình tài chính, hiệu quả hoạt động, và khả năng sinh lời của doanh nghiệp. Qua đó, chúng giúp các nhà đầu tư, chủ doanh nghiệp, và các nhà quản lý hiểu rõ về sức khỏe tài chính của công ty, đánh giá được mức độ rủi ro, và dự đoán các cơ hội và thách thức trong tương lai.

Phân tích cũng là cơ sở để xác định giá trị doanh nghiệp, hỗ trợ trong các hoạt động mua bán và sáp nhập, và là yếu tố then chốt trong việc thu hút vốn đầu tư. Ngoài ra, nó còn giúp các nhà lãnh đạo doanh nghiệp ra các quyết định chiến lược về đầu tư, tái cấu trúc tài chính, phân phối lợi nhuận, và quản lý rủi ro hiệu quả.

Tầm quan trọng của việc phân tích báo cáo tài chính còn nằm ở việc giúp duy trì sự minh bạch và trách nhiệm giải trình, từ đó tạo dựng niềm tin và uy tín với các bên liên quan như nhà đầu tư, ngân hàng, cổ đông và các cơ quan quản lý. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh kinh doanh hiện đại, nơi mà tính minh bạch và sự tuân thủ các chuẩn mực kế toán quốc tế ngày càng được nhấn mạnh.

Để trở thành nhà phân tích tài chính giỏi, người đọc nên không ngừng học hỏi và nâng cao kỹ năng phân tích tài chính. Việc này bao gồm việc theo dõi các khóa học chuyên sâu, tham gia các hội thảo và webinar, và thực hành liên tục qua các bài tập phân tích thực tế. Việc trang bị vững vàng các kiến thức và kỹ năng này không chỉ giúp cá nhân phát triển trong sự nghiệp mà còn góp phần tạo dựng một nền tảng vững chắc cho doanh nghiệp trong việc chống chịu và thích ứng với những biến động của thị trường.

Trên đây là những điều cần biết khi phân tích báo cáo tài chính. Mong rằng những chia sẻ trên đây từ Phân Tích Tài Chính sẽ giúp các bạn hiểu hơn về báo cáo tài chính  

Xem thêm: Kinh nghiệm đọc báo cáo tài chính doanh nghiệp  

Nếu bạn muốn tìm hiểu chi tiết về cách lập báo cáo tài chính, cách phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp có thể tham khảo thêm các khóa ngắn hạn để được đào tạo bài bản:   

• Khóa học kế toán cho người mới bắt đầu - Review học ở đâu tốt  
• Review khóa học phân tích báo cáo tài chính tốt nhất